Makaleler

Din Özgürlüğü Tarihi

İngiliz Kuzey Amerikan kolonilerine göç eden birçok grup ana vatanlarındaki resmi devlet dinine muhalif olan kişilerden oluşuyordu. Bu yüzden birçok koloni daha kuruluş aşamasında ibadet özgürlüğünü kutsal bir yere koydu, bir yandan da resmi din ilan etmeye çalışanların çabaları yeni gelenlerin paylaştığı çeşitlilikle boşa çıkmıştı. İlk kolonilerde yaşayan Amerikalılar din özgürlüğünü, kendi kendini yönetme ve fırsat eşitliğiyle beraber, genel olarak son derece önem verdikleri bireysel özgürlüklerinin arasında sayıyordu.

Amerikan Devrimi sırasında 13 eyalet devletin gücünü sınırlayan düzenlemeler içeren anayasaları kabul etmekteydiler. Başkalarının da örnek aldığı Virginia anayasasında, “herkes inancının gerektirdiği biçimde din özgürlüğünü yaşama hakkına eşit olarak sahiptir” denilmekteydi. Üç yıl sonra Virginia bu korumayı kiliseyi ve devleti birbirinden ayırarak genişletti. Virginia’lılar yalnızca istedikleri gibi ibadet etme özgürlüğüne sahip değillerdi, aynı zamanda bu seçimleri yurttaşlık haklarını kısıtlamak için de kullanılamazdı. Thomas Jefferson tarafından tasarlanan 1779 Virginia Din Özgürlüğü Kanununda, "herkes dinsel konulardaki görüşlerini açıklamakta, düşüncelerini savunmakta özgürdür ve bu hiçbir şekilde yurttaşlık haklarının daralmasına, genişlemesine neden olmayacak ve bunları etkilemeyecektir" denilmektedir.

1791’de ABD Anayasası federal yetkiyi daha açık biçimde sınırlamak üzere yeniden düzenlendi, İlk Madde federal hükümeti bir dini desteklemekten ya da din özgürlüğünü kısıtlayan bir yasa çıkarmaktan alıkoyuyordu: "Meclis bir din için ve bir dinin serbestçe yaşanmasını önleyecek yasa yapmayacaktır.”

Zaman zaman mahkemeler yasal ihtilaflar nedeniyle bu güvenceyi yorumlamak zorunda kalırlar. Bazen bir federal etkinliğin dolaylı olarak da olsa belli bir inancı ve dini “desteklediği” iddiasıyla mahkemeye gelinir. Bu yüzden ABD Yüksek Mahkemesi, futbol maçlarında öğrenciler tarafından, öğrencilerin inisiyatifinde edilen dualara izin veren devlet okulu politikasının İlk Maddeyi ihlal ettiği ve devlet okulunun yalnızca dinsel temaya sahip öğrencilerin okul sahasında toplanmasını engelleyemeyeceği kararına varmıştır.

Dinin “özgürce yaşanması” konusundaki tartışmalar genellikle yasaların izin vermediği ama bazı inançlar tarafından yapılması gereken uygulamalar nedeniyle ortaya çıkmaktadır. Örneğin ABD Yüksek Mahkemesi Amiş Menonitlere dinsel inançlarına uygun davranarak, eyalet yasaları 16 yaşına kadar okula gitmelerini zorunlu kılsa da çocuklarını sekizinci sınıftan sonra (yaklaşık 14 yaşında) okuldan almalarına izin vermiştir. Ancak mahkeme aynı zamanda bazı dinler tarafından kullanılması gerekse bile belli uyuşturucuların yasadışı ilan eden yasaları uygun bulmuştur. Adalet mekanizması, dinsel uygulamalara ne kadar kısıtlama getirileceğine ya da ne kadar kısıtlamanın ortadan kaldırılacağına genellikle devletin “menfaatleri” doğrultusunda karar vermektedir.

Dinsel Çeşitlilik Ülkesi Amerika

Amerika’daki bireysel özgürlük ve hoşgörü geleneği çok çeşitli dinsel uygulama ve inançların bir arada yaşaması için zemin hazırlamıştır. Amerikalıların beşte dördü kendisini Hıristiyan olarak tanımlamakta ve bu çoğunluk içinde Katolik, Vaftiz, Lutheran ve Metodist gibi birçok farklı mezhep bulunmaktadır. Ayrıca köktencilik ve müjdecilik gibi hareketler mezhepsel farklılıkların üzerine çıksa da bu mezheplerin bazıları başka alt gruplara da bölünmüştür. Yahudilik, İslam, Hinduizm ve Budizm gibi diğer dinler ABD’de büyümektedir. Amerikalıların yaklaşık yüzde 8’i kendisini dindar değil, laik ya da ateist olarak tanımlamaktadır.
Bu dinsel özgürlük ortamında ABD kaynaklı mezheplerin ortaya çıkması kaçınılmaz olmuştur. Bağımsızlık Savaşı sırasında Amerikalı Anglikanlar İngiliz Kilisesi’nden ayrılmış ve Episkopal Kilise’yi kurmuşlardır. Mormonlar, Yedinci Gün Adventizm ve Mesih’in Kilisesi’yle Bilimciler hep Amerikan Hıristiyanlığı’nın 19. yüzyılda ortaya çıkan dallarıdır.

Siyah bir Müslüman grup olan İslam Ulusu 1930’larda başlamıştır. Hem Muhafazakar (Masorti) hem de Reform Yahudilik köklerini Avrupa’dan almıştır, ancak Yeniden Yapılanmacı Musevilik burada kurulmuştur.

Dinler ve mezhepler arasındaki ilişkiler genellikle yakın ve işbirliği çerçevesindedir. 2005 Doğuş Bayramı’nda yüzlerce Yahudi, Müslüman, Hindu ve Bahai gönüllü Washington hastanesi ve diğer kâr amacı gütmeyen kurumlardaki Hıristiyan çalışanların yerini almış ve Hıristiyanların bayramlarını aileleriyle beraber geçirmelerini sağlamışlardır.

Bir hafta sonra bir Missouri’deki Kansas şehri’nde bulunan bir Budist Merkezi Tibetçe kutsal sözlerin tekrarlanması ve dua, Sufi meditasyon ve Müslümanların namaz çağrısı olan ezandan oluşan bir dinlerarası diyalog töreni düzenlemiştir. Bir protestan rahip konuşma yaparken iki Roma Katolik rahibe, başkaları için çalışan aydınlanmış kişilere verilen Bodhisattva Ödülü’nü almıştır.

Kuzey New Jersey’de bir grup Müslüman ve Yahudi kız birlikte hayır işlerinde çalışmak ve yerel bir evsizler yurdunda çalışanlara yardım etmek üzere bir araya gelmektedirler.(resim, üstte). 14 yaşındaki bir katılımcı, “yeni arkadaşlar edindim” demektedir, “başkalarıyla etkileşim halinde olma ve topluma yararlı bir şeyler yapma şansım oldu.”

Ocak’ta, New York eyaleti ve Washington yiyecek bankaları dağıtılmak üzere bağışlanan et miktarında aşırı bir artış olduğunu bildirdi, bu Müslüman Amerikalıların Kurban Bayramı sırasında kendilerinden daha az şanslı olanlara yaptığı cömert bir yardım olarak yorumlandı. Birkaç hafta önce New York şehri’nin Sih nüfusu dinlerarası bir źükran Günü yemeğine evsahipliği yapmıştı. Konuklar çok uzağa gitmek zorunda kalmadılar: Flushing, New York’ta bulunan Sih merkezi bir sinagogun karşısında ve Protestan Çin Kilisesi’ne sadece yürüme mesafesi uzaklığındadır. Bölgedeki Hindu, Müslüman ve Budist topluluklar da kutlamaya katıldı.

Hatta bazı Amerikalı cemaatler ibadet yerlerini paylaşma ya da birlikte inşa etmeye karar vermişlerdir. Michigan’da bulunan Ann Arbor’daki Genesis of Ann Arbor merkezi hem Reform Yahudi Sinagogu Beth Emeth, hem de Asisili Clare Episkopal Kilisesi’ne evsahipliği yapmaktadır. Maryland’deki Bethesda’da bulunan Bradley Hills Presbiteryan Kilisesi ve Bethesda Yahudi Cemaati’nin benzer bir düzeni vardır.

Bireysel özgürlüğün insanların istedikleri gibi ibadet etme özgürlüğünü de kapsadığı bir ülkede mezhep farkları paylaşılan ortak değerler karşısında soluk kalmaktadır. ABD’de 16 Ocak’ta kutlanan Din Özgürlüğü Günü, inançlı Amerikalıların paylaştıkları değerleri ve onları zenginleştiren farklılıkları her sene hatırlatır.

Kaynak: Washington File
Oluşturulma: 18 Ocak 2006 Güncelleme: 25 Eyl 2006